سوره های مدنی

سوره های مدنی یک اصطلاح علوم قرآنی است. و طبق قول مشهورتر مراد از آن سوره هایی از قرآن می باشد که پس از هجرت رسول خدا(صلی الله علیه و آله) از مکه به مدینه بر ایشان فرو فرستاده شده است.

سوره های مدنی

اصطلاح سوره های مدنی یک اصطلاح علوم قرآنی است و مراد از آن سوره هایی از قرآن می باشد که در شهر مدینه بر پیامبر اعظم نازل گردیده است؛ برخی نیز سوره هایی را مدنی دانسته اند که پس از هجرت رسول خدا(صلی الله علیه و آله) از مکه به مدینه بر ایشان فرو فرستاده شده است. به بیان دیگر معیار دسته اول «معیار مکانی» است، ولی معیار گروه دوم مربوط به «زمان» نزول آیات و سور قرآن مجید می باشد(معیار زمانی). مطابق نظر اخیر سوره ای مانند سوره فتح که سال هشتم هجری، در زمان حضور پیامبر اکرم در مکه به منظور انجام حج بر ایشان نازل شد، سوره ای مدنی بر شمرده می شود، هر چند محل این نزول در شهر مکه است.

ملاک های شناخت سوره های مکی و مدنی

برای دستیابی به مکی یا مدنی بودن آیات و سور دو شیوه وجود دارد: نقلی و قیاس

روش نقلی

در این روش با تکیه بر نقل صحیح و بهره گیری از روایات صحابه و تابعین مورد اعتماد، به تشخیص مکی یا مدنی بودن آیات و سور می پردازند. روایاتی که می توان از آنها بهره برد چهار دسته هستند:

روایات ترتیب نزول، روایات اسباب نزول، روایات مکی و مدنی، روایات سیره نبوی(ص).

روش قیاسی

از آنجا که در روایاتی که در روش نقلی مورد استفاده قرار می گیرد اختلاف وجود دارد عالمان گذشته نتوانسته اند صرفا بر اساس روایات مکی یا مدنی بودن تمام سوره های قرآن را به طور قطع تشخیص دهند، سعی نموده اند به کمک توجه به ویژگیهای دو دوره مکه و مدینه و نیز مقایسه و تأمل در سوری که روایات مکی یا مدنی بودن آنها را بدون اختلاف تعیین کرده اند، ضوابطی را برای تشخیص مکی یا مدنی بودن سوره ها تعیین نمایند. ضوابط و ملاک های مشهوری که برای سوره های مدنی گفته شده است بدین شرح است:

1. هر سوره ای که دارای عبارت «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا » باشد مدنی است البته بجز سوره حج که مکی است و دارای این عبارت است.

2. هر سوره ای که در آن از حدود یا احکام ارث سخن گفته شده مدنی است.

3. وجود ذکر منافقین در سوره های مدنی است.

سوره های مدنی به ترتیب نزول

آیت الله معرفت در کتاب علوم قرآنی فهرستی از سوره های مکی و مدنی و ترتیب نزول آنها ارائه نموده اند که سوره های مکی آن به صورت زیر است. مطابق با توضیح ذکر شده در این کتاب این فهرست در ترتیب سوره ‏ها، طبق روایت ابن عباس و تکمیل آن مطابق روایت جابر بن زید، با تصحیح از روی نسخه‏ های متعدد انجام گرفته است.

در اين ترتيب نزول، نظر به ابتداي هر سوره است. یعنی هرگاه آغاز يک سوره نازل مي شد و ميان آن با نزول بقيه سوره، نزول چند سوره ديگر فاصله مي انداخته است، اعتبار ترتيب مبدأ نزول آن سوره بوده است نه زمان تکميل آن. چنان که سوره علق تا پنج آيه در آغاز بعثت نازل گرديد و پس از چند سال بقيه سوره نازل شد، اما اين سوره در رتبه اول نزول قرار دارد.

پانویس

منابع

محمدهادی معرفت، علوم قرآنی

حمیدرضا مستفید، کریم دولتی، تقسیمات قرآنی و سور مکی و مدنی